Bình Tích Lộc

Sản phẩm của làng gốm Bồ Bát rất được ưa chuộng. Rất nhiều những di vật như gạch đất nung Đại Việt quốc quân thành chuyên – loại gạch chuyên dùng để xây thành, các sản phẩm gốm tinh xảo như đầu rồng, mặt linh thú, bát đĩa, đồ gia dụng…đã được tìm thấy khi khai quật khảo cổ tại khu vực đền Vua Đinh, Vua Lê (Ninh Bình).Chọn đất: Để sản xuất ra các sản phẩm gốm Bồ Bát, nguồn nguyên liệu quan trọng nhất là đất sét trắng. Loại đất sét này được lấy ở các đồi xung quanh khu vực xã Yên Thành – đây cũng là nơi xa xưa cha ông làng Bồ Bát lấy làm gốm cổ. Loại đất này có đặc điểm tạo nên dòng men trắng số một hiện nay và chỉ cần nung 50-70% thời gian so với các loại đất khác những vẫn bảo đảm chất lượng về độ mịn, cứng, sau khi nung sản phẩm ít bị nứt, vỡ hơn so với các loại đất sét khác.Xử lý đất: Đất sét phải được xử lý để loại bỏ các tạp chất chứa trong nó.Trong quá trình xử lý, tùy theo từng loại gốm mà người ta có thể pha thêm cao lanh ở mức độ nhiều ít khác nhau. Có loại đất sét mỡ ít cát, hút nước nhiều, quá dính thì phải pha thêm cát và một số chất không dẻo để chống rạn nứt trong khi phơi hay nung gốm.Tạo dáng: Đây là khâu đặc biệt quan trọng trong quy trình sản xuất. Từ những mảng đất đã được xử lý, người thợ bắt đầu truyền cho mỗi sản phẩm một hình dáng riêng biệt. Người thợ gốm có thể dùng phương pháp vuốt tay, be chạch trên bàn xoay hoặc tạo hình theo khuôn in.Trang trí họa tiết: Để nâng cao tính nghệ thuật cho tác phẩm gốm, người thợ gốm dùng bút lông vẽ màu lên sản phẩm với đủ loại hoa văn. Sản phẩm gốm được trang trí hoa văn bằng nhiều phương pháp như: vẽ trên gốm (người thợ dùng bút lông vẽ trực tiếp lên nền mộc các hoa văn họa tiết, điều này đòi hỏi thợ vẽ gốm phải có tay nghề cao, hoa văn họa tiết phải hài hòa với dáng gốm, các trang trí họa tiết này đã nâng nghề gốm lên mức nghệ thuật, mỗi cái là một tác phẩm), đánh chỉ (định vòng tròn quanh miệng, thân hoặc chân sản phẩm bằng màu hoặc men màu) hay bôi men chảy (một loại men trang trí) lên miệng sản phẩm để khi nung men chảy tỏa xuống tạo nên những đường nét màu sắc tự nhiên hài hòa. Ngoài ra, một số sản phẩm có hoa văn khắc chìm vào xương gốm được thực hiện bằng phương pháp in khuôn.Cắt gọt và khắc vạch: Sản phẩm sau khi tạo dáng còn ướt và rất dễ biến dạng, do đó phải tiến hành phơi sản phẩm sao cho khô đều, không bị nứt nẻ, không làm thay đổi hình dáng sản phẩm. Sau đó, người thợ tiến hành sửa, gọt, cạo nhẵn… theo đúng ý muốn. Các chi tiết khác như: quai, tai hoặc trang trí các hình động vật nổi, hoa lá… Tất cả đều được thực hiện ở công đoạn này. Khắc vạch là phương pháp trang trí hoa văn chủ yếu. Người thợ gốm vẽ hoặc khắc vạch trực tiếp lên sương gốm sau đó đem nung.Làm men gốm: Đối với sản phẩm gốm, nước men gốm là nguyên liệu rất quan trọng. Để tạo men, những người thợ thủ công phải chế tác, luyện từ đá vôi trắng, trấu lúa nếp 6 tháng, rễ cỏ Bát, cùng một số phụ gia khác như vỏ sò, hến (tại địa phương). Về màu sắc của men, nổi bật với các màu như: Trắng, xanh ngọc, tro, búp dong, men lam, men dạn… Thông thường, để làm được một nước men hoàn chỉnh cần thời gian luyện khoảng một tuần, điều đó thể hiện sự tỉ mỉ, sáng tạo của người thợ thủ công. Kỹ thuật tráng men có nhiều hình thức như phun men, dội men lên bề mặt cốt gốm cỡ lớn, nhúng men đối với loại gốm nhỏ nhưng thông dụng là hình thức láng men ngoài sản phẩm, gọi là “kìm men”. Sau đó, người thợ gốm tiến hành tu chỉnh lại sản phẩm một lần cuối trước khi đưa vào lò nung. Trước hết phải xem kĩ từng sản phẩm xem có chỗ nào khuyết men thì phải bôi quệt men vào các vị trí ấy; tiếp theo họ tiến hành “cắt dò”, tức cạo bỏ những chỗ dư thừa men, công việc này gọi là “sửa hàng men”. Nung đốt sản phẩm gốm: Đây là công đoạn quan trọng nhất quyết định sự thành công hay thất bại của một mẻ gốm. Các sản phẩm của xưởng gốm Bồ Bát được nung ở nhiệt độ 3000oC với nguyên liệu đất sét riêng mà chỉ nơi này mới có, đã tạo nên một loại gốm không có nồng độ chì, đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng, cũng như giữ được nét đặc trưng, độ bền bóng của men, hạn chế sứt mẻ. Gốm Bồ Bát nổi tiếng bởi sắc trắng độc đáo, có nhiều sản phẩm phục vụ đời sống sinh hoạt từ thuở sơ khai cho đến khi được khôi phục lại và phát triển. Đến nay, các sản phẩm gốm do nghệ nhân làng gốm Bồ Bát làm ra với đủ chủng loại, mẫu mã, giá trị sử dụng khác nhau nên được nhiều người ưa thích, từ vật vật dụng sinh hoạt như ấm chén, bát đĩa, lọ hoa… đến những sản phẩm lưu niệm, trang trí như chuông gió, vòng cổ, tranh gốm nghệ thuật